HOÀNG TUẤN CÔNG
Ảnh chụp màn hình VTV Chương trình “Vua tiếng Việt” yêu cầu người chơi lựa chọn một trong hai cách viết được coi là đúng chính tả: “dúm dó” hay “rúm ró”. Câu trả lời của người chơi là “rúm ró”, và đáp án đúng của chương trình cũng là “rúm ró”.
Cứ theo đây, thì cách viết “dúm dó” bị xem là sai chính tả. Tuy nhiên, VTV đã nhầm lẫn giữa “chính tả” với “phương ngữ”.
“Dúm dó” hoàn toàn không phải là “lỗi chính tả”.
Trong số nhiều cuốn từ điển tôi có trong tay, thì hai cuốn ghi nhận “rúm ró”, trong khi có tới bốn cuốn ghi nhận “dúm dó”. Trong số đó, Từ điển tiếng Việt (Hoàng Phê chủ biên - Trung tâm từ điển học Vietlex - 2017) ghi nhận “dúm dó” với ghi chú là [ph], tức phương ngữ, và hướng dẫn xem “rúm ró”.
-Từ điển chỉnh tả dành cho học sinh (Vũ Xuân Lương-Hoàng Thị Tuyền Linh -Trung tâm từ điển học Vietlex - NXB Từ điển Bách khoa - 2013), mục “DÚM” hướng dẫn như sau: “dúm (buộc dúm; ph., nên viết nhúm: một nhúm muối; ph., nên viết rúm: bẹp rúm). • dăn dúm (ph., nên viết nhăn nhúm); dúm dó (ph., nên viết rúm ró)”.
-Từ điển phương ngữ Nam Bộ (TS Huỳnh Công Tín - NXB Chính trị Quốc gia - 2009) thu thập: “dúm dó: rúm ró, nhăn nhúm, teo tóp lại một cách xấu xí”, và lấy ví dụ: “Ba cái quần áo nhét ở đâu mà dúm dó thấy ghê vậy.”; “Mấy người già da ai mà không dúm dó như vậy chớ”.
Theo đây, dúm; dăn dúm; dúm dó,… được xếp vào loại phương ngữ (ph.), và người làm từ điển chính tả không coi cách viết dúm dó là sai, mà chỉ đưa ra lời khuyên là nên viết rúm ró (phổ thông hơn).
Người Thanh Hoá phân biệt âm D và R rất rõ ràng, nhưng vẫn nói và viết là dúm dó chứ không phải là rúm ró. Theo đây, một người viết truyện ngắn, hay tiểu thuyết quê Thanh Hoá hoàn toàn có thể dùng từ dúm dó trong câu Chiếc áo vá vụng nên bị dúm dó, trông rất xấu, mà không ai có thể bắt lỗi chính tả, và nói rằng phải viết “rúm ró” mới đúng.
Như vậy, một lần nữa Vua tiếng Việt đã sai ngay từ câu hỏi. Chương trình yêu cầu người chơi chọn một trong hai phương án đúng, nhưng thực tế, cả hai phương án đều không hề sai.
Với lỗi “chậm chễ”, VTV cho rằng, đó là “lỗi kĩ thuật”, “lỗi hậu kì”…(ý là lỗi đánh máy?). Tuy nhiên, với trường hợp VTV không thừa nhận “dúm dó” với tư cách là một lối viết/nói của phương ngữ, mà xếp vào lỗi chính tả, thì đây rõ ràng là sai sót về chuyên môn của người biên soạn nội dung và biên tập chương trình Vua tiếng Việt.
HTC/24/4/2023 (Bài gốc trên FB)
