Nằm ở phần Đông bán đảo Đông Dương, trung tâm khu vực Đông Nam Á, Việt nam là quốc gia có đặc điểm địa lý vừa gắn với nội địa, vừa mở rộng ra đại dương với bờ biển chạy suốt chiều dài đất nước, hệ thống sông, kênh dày đặc trong nội địa là lợi thế vô cùng to lớn trong cả lĩnh vực giao thông vận tải thủy, phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng - an ninh. Trong suốt chiều dài lịch sử hào hùng của dân tộc, nhân dân ta luôn biết tận dụng, phát huy và phát triển lợi thế của hệ thống đường thủy trong công cuộc dựng nước và giữ nước.

Ngày nay, hệ thống sông và vùng biển, hải đảo, ven biển nước ta tiếp tục là địa bàn chiến lược, quan trọng. Để khai thác mọi tiềm năng, thế mạnh trên lĩnh vực đường thuỷ, Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm xây dựng, phát triển các lực lượng làm công tác quản lý Nhà nước chuyên ngành trên đường thủy nội địa, trong đó có lực lượng Cảnh sát đường thủy.

Ngược lại thời gian về thời kỳ đầu miền Bắc mới được giải phóng, tình hình TTATGT và TTXH trên lĩnh vực giao thông đường thủy có nhiều phức tạp, thực hiện Chỉ thị của Bộ Công an, Uỷ ban hành chính Thành phố Hải Phòng đã ra Quyết định thành lập Quận Công an trên sông TP Hải Phòng. Đây là lực lượng tiền thân đầu tiên của lực lượng Cảnh sát đường thủy. Ngay sau ngày thành lập, Quận công an trên sông Hải Phòng đã phát huy được hiệu quả trong việc giữ gìn an ninh trật tự trên đường thủy, đã được các tỉnh, thành phố: Hà Nội, Nam Định, Việt Trì áp dụng thành lập các trạm Công an trên sông góp phần đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ giữ gìn an ninh chính trị, TTATXH trên các tuyến sông ở địa phương. Mặc dù còn rất non trẻ nhưng các đơn vị công an trên sông đã có những đóng góp quan trọng cho sự nghiệp bảo vệ an ninh, trật tự xã hội trên đường thuỷ ở miền Bắc trong thời kỳ đầu mới giải phóng.

Nhằm đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ ngày càng tăng trong công tác đảm bảo TTATGT, TTXH trên các tuyến giao thông, ngày 20/11/1961, Bộ Công an thống nhất tên gọi các bộ phận cảnh sát, trong đó phân định: CSGT đường bộ làm nhiệm vụ chỉ huy giao thông ở các thành phố, thị xã; Cảnh sát đường sắt làm nhiệm vụ bảo vệ trật tự trị an trong ngành đường sắt; Cảnh sát trên sông làm nhiệm vụ tuần tra bảo vệ trật tự an toàn trên sông. Từ đây, trong lực lượng Cảnh sát nhân dân đã có những bộ phận chuyên trách thực hiện nhiệm vụ đảm bảo trật tự an toàn giao thông đường bộ, đường sắt và đường thủy. Với tên gọi “Cảnh sát trên sông” làm nhiệm vụ tuần tra, bảo vệ trật tự an toàn trên sông thay cho các tên gọi: Công an đường sông, Công an trên sông, Cảnh sát tuần tra trên sông, Cảnh sát tuần tra ca nô, thuỷ đội. Sự kiện này là mốc đánh dấu sự ra đời của lực lượng Cảnh sát đường thủy.

Tiếp đó, ngày 30/5/1966, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 98/CP về việc thành lập Cục Bảo vệ giao thông và bưu điện trực thuộc Bộ Công an. Trong công cuộc kháng chiến chống Mỹ, Cục Bảo vệ giao thông và bưu điện đã phối hợp với các đơn vị chức năng của Bộ Quốc phòng, Bộ GTVT xây dựng và thực tập các phương án bảo vệ an toàn các chiến dịch vận tải phục vụ chiến trường, đảm bảo TTATGT thông suốt. Thực hiện khẩu hiệu: Mặt đường, sông nước là chiến trường; phương tiện giao thông là vũ khí, lực lượng Cảnh sát đường thuỷ ngày đêm bám dòng sông, bám phương tiện bảo vệ hàng hóa trên các tàu chở hàng hóa vận chuyển vào chiến trường. Trong cuộc chiến đấu đầy gian khổ và ác liệt đó, nhiều tập thể, cá nhân lực lượng Cảnh sát đường thuỷ lập công xuất sắc được Đảng và Nhà nước tuyên dương danh hiệu anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân như: Trạm Công an Bến phà Bính (Hải Phòng), Đồn Công an Hàm Rồng (Thanh Hoá), Đội Cảnh sát TTKS giao thông Vịnh Hạ Long (Quảng Ninh); đồng chí Vũ Thành, CSGT Công an tỉnh Quảng Ninh, liệt sỹ Nguyễn Bá Chưng, CSGT Công an tỉnh Quảng Bình, liệt sỹ Huỳnh Kim Chung, CSGT bến phà Gianh (Quảng Bình)…

Bên cạnh đó, trên mặt trận đấu tranh bảo vệ ANTT, giữ gìn TTATXH ở Miền Bắc, lực lượng Cảnh sát đường thủy đã tập trung rà soát các loại đối tượng chính trị, hình sự, kinh tế hoạt động trên đường thủy, đã phát hiện, bắt giữ và xử lý nhiều vụ phạp pháp hình sự, kinh tế, bảo vệ tuyệt đối an toàn hàng chục triệu tấn hàng hóa thiết yếu mỗi năm như gạo, phân đạm, than, xăng dầu… vận chuyển trên đường thủy. Những thành tích trên từng bước khẳng định vai trò và sự lớn mạnh của lực lượng Cảnh sát đường thủy.

Trao áo phao cho người dân sông nước

Ngày 18/6/1981 Cục CSGT đường thuỷ được thành lập. Đây Cục chuyên trách đầu tiên của Bộ Công an thống nhất chỉ huy, chỉ đạo lực lượng Cảnh sát đường thuỷ cả nước thực hiện nhiệm vụ bảo vệ TTATGT và đấu tranh phòng, chống tội phạm trên đường thuỷ. Dưới sự chỉ đạo thống nhất từ Trung ương đến địa phương, lực lượng Cảnh sát đường thuỷ đã triển khai đồng bộ các biện pháp công tác để bảo vệ an toàn hàng hoá của Nhà nước vận chuyển trên đường thuỷ như: tuyên truyền vận động quần chúng ở dọc ven sông tham gia bảo vệ hàng vận chuyển trên sông, phối hợp Công an địa phương thành lập các cụm bảo vệ vận chuyển, mở nhiều chiến dịch tấn công trấn áp tội phạm và xoá các tụ điểm tội phạm trên sông… Hầu hết các đoàn tàu, thuyền chở hàng hoá vận chuyển trên các tuyến đường thuỷ từ Quảng Ninh, Hải Phòng về các địa phương và công trình thuỷ điện Hoà Bình đều có mặt các chiến sỹ Cảnh sát đường thuỷ để bảo vệ, áp tải trên đường vận chuyển. Lực lượng Cảnh sát đường thuỷ đã phát hiện, lập hồ sơ xử lý 178 vụ tham ô, trộm cắp thu hồi nhiều tài sản, hàng ngàn tấn than, gạo, xi măng… cho Nhà nước, bắt và xử lý hàng trăm tên tội phạm. Điển hình là điều tra khám phá vụ tham ô và tiêu thụ hàng trăm tấn lương thực trên đường vận chuyển ở Thường Tín (Hà Nội), vụ ở xí nghiệp liên hợp vận tải Cửu Long bắt 40 tên, thu 110.260 tấn hàng hoá, vụ tham ô tại Đoàn vận tải 113 thuộc xí nghiệp vận tải thuỷ Hải Hưng, bắt 24 tên, thu được 50 tấn đạm Urê, vụ thuỷ thủ thuyền viên tầu CTM05 móc nối với tàu nước ngoài để buôn lậu bắt 5 tên, thu 11.000 đồng và nhiều hàng hoá khác. Ngoài ra, lực lượng Cảnh sát đường thuỷ còn điều tra triệt phá nhiều băng cướp nguy hiểm ở cửa Nam Triệu; Điều tra, giải quyết nhiều vụ tai nạn đặc biệt nghiêm trọng như: vụ đắm tàu khách ở Cẩm Phả (Quảng Ninh), vụ chìm tàu du lịch trên sông Hương (Huế), vụ đắm tàu khách tại Nam Định, vụ đắm tàu Vàm Cỏ 16 tại Đảo Hạ Mai…

Đến ngày 10/11/1987 Bộ trưởng Bộ Nội vụ đã ký quyết định số 75/QĐ-BNV thành lập Cục CSGT trật tự trên cơ sở hợp nhất 3 Cục CSGT đường bộ, CSGT đường thủy và CSGT đường sắt. Trong thời gian này, Cảnh sát đường thủy vẫn tiếp tục phát huy truyền thống của lực lượng, có những đóng góp rất quan trọng trong công tác đảm bảo an ninh trật tự trên đường thủy nội địa của đất nước.

Trong thời kỳ đổi mới, do yêu cầu công tác bảo vệ an ninh chính trị, TTATXH, phòng ngừa đấu tranh chống tội phạm trên đường thủy, Cục Cảnh sát giao thông đường thủy được tái thành lập theo quyết định số 193/QĐ-BNV ngày 12/3/1997 của Bộ trưởng Bộ Nội vụ (nay là Bộ Công an), sau đổi tên thành Cục Cảnh sát đường thủy cho đúng với chức năng, nhiệm vụ của lực lượng là đảm bảo TTATGT, phòng chống tội phạm trên đường thủy nội địa…..

Tuyên truyền ATGT đường thủy cho nhân dân

Nhằm kiện toàn bộ máy tổ chức chỉ đạo tập trung, thống nhất, tăng cường sức chiến đấu của lực lượng Cảnh sát giao thông, ngày 29/12/2014, Bộ trưởng Bộ Công an đã ký Quyết định số 7836/QĐ-BCA quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức bộ máy của Cục Cảnh sát giao thông trên cơ sở hợp nhất giữa Cục Cảnh sát giao thông đường bộ, đường sắt và Cục Cảnh sát đường thủy. Việc hợp nhất đã ghi dấu mốc quan trọng trong bước đường xây dựng và phát triển của lực lượng Cảnh sát giao thông. Với vị thế và tầm vóc lớn hơn, cũng đặt ra nhiệm vụ nặng nề hơn, đòi hỏi trách nhiệm cao hơn của mỗi cán bộ, chiến sĩ CSGT trên mặt trận bảo đảm TTATGT, trong đó có những chiến sĩ Công an đang ngày đêm đóng góp công sức của mình giữ gìn sự bình yên trên những dòng sông, cửa biển.

Giữ gìn bình yên trên sông nước

Trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ được giao, những năm vừa qua, lực lượng Cảnh sát đường thủy đã có nhiều cố gắng trong việc triển khai thực hiện các chủ trương, chính sách, pháp luật của Nhà nước về đảm bảo TTATGT, TTXH trên đường thủy. Lực lượng Cảnh sát đường thuỷ đã tham mưu cho Chính phủ, Bộ Công an, Ủy ban ATGT Quốc gia, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thực hiện đồng bộ, quyết liệt các biện pháp để bảo đảm TTATGT, TTXH trên đường thủy. Công an các đơn vị, địa phương mà nòng cốt là lực lượng Cảnh sát đường thủy đã phối hợp với các cơ quan, tổ chức xã hội, báo chí để tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về giao thông đường thuỷ nội địa tới mọi tầng lớp nhân dân, những người tham gia giao thông đường thuỷ nội địa. Mở nhiều đợt cao điểm TTKS, xử lý vi phạm và đấu tranh chống tội phạm trên đường thuỷ. Chủ động ứng phó phòng chống lụt bão, giảm nhẹ thiệt hại của thiên tai trên đường thủy. Phối hợp với các ngành Giao thông Vận tải, Thủy sản, Tài nguyên môi trường, Bộ đội Biên phòng, Cảnh sát biển... thực hiện các biện pháp bảo đảm TTATGT, TTXH trên đường thủy nội địa, tạo được sự chuyển biến về nhận thức và hành động của các tổ chức, cá nhân tham gia giao thông trên đường thuỷ nội địa theo hướng tích cực. Tình hình tội phạm và tệ nạn xã hội trên các tuyến đường thủy nội địa đã được kiểm soát chặt chẽ, đấu tranh có hiệu quả.

CS đường thủy CA TP.Hồ Chí Minh tuần tra trên sông Sài Gòn

Hiện nay, đất nước đang đẩy mạnh công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập kinh tế quốc tế. Những thành tựu quan trọng về kinh tế, xã hội và sự tăng trưởng kinh tế trong những năm qua là điều kiện thuận lợi để Nhà nước đầu tư ngân sách thực hiện các đề án, các quy hoạch phát triển giao thông vận tải đường thuỷ nội địa trong thời gian tới. Nhiều tuyến giao thông đường thuỷ, cảng, bến sẽ được xây dựng mới, được cải tạo, nâng cấp và cấp phép hoạt động. Do vậy, phương tiện giao thông đường thuỷ nội địa sẽ tiếp tục tăng cao; các hoạt động như vận tải, khai thác tài nguyên môi trường, hoạt động thuỷ sản, dầu khí và thăm quan, du lịch trên đường thuỷ nội địa sẽ phát triển sôi động; tình hình TTATGT và TTXH trên đường thuỷ nội địa sẽ có những diễn biến phức tạp mới. Chính vì thế, công tác quản lý nhà nước về TTATGT, TTXH trên đường thuỷ nội địa phải được lực lượng Cảnh sát đường thủy tiếp tục tăng cường với chất lượng và hiệu quả cao hơn nữa nhằm đạt được mục tiêu: Đảm bảo giao thông thông suốt, trật tự, an toàn; bảo vệ tài sản và bảo vệ môi trường; hạn chế đến mức thấp nhất những thiệt hại về người và tài sản do tai nạn giao thông gây ra; phục vụ phát triển kinh tế - xã hội và góp phần bảo đảm quốc phòng, an ninh, bảo vệ chủ quyền và lợi ích quốc gia./.

QN, Phòng Tuyên truyền