Ghép da thường được bác sĩ chỉ định trong điều trị các vấn đề tổn thương da nặng, khó hoặc không thể tự khỏi. Vậy phẫu thuật ghép da có an toàn không, cần lưu ý những gì trước, trong và sau khi thực hiện để nâng cao hiệu quả điều trị?
Ghép da là gì?
Ghép da (hay skin graft) là một kỹ thuật y tế thường được chỉ định trong điều trị tình trạng mất hoặc tổn thương da do bỏng, tai nạn, sẹo… Mục đích của kỹ thuật này là phục hồi tổn thương ở da, giúp cải thiện tính thẩm mỹ, bảo vệ tế bào khỏi sự nhiễm trùng, hỗ trợ phục hồi khả năng vận động…
Trong quá trình thực hiện phẫu thuật, bác sĩ sẽ lấy phần da khỏe mạnh và cấy ghép tại phần da bị tổn thương hoặc mất đi. Sau khi được ghép, phần da ghép sẽ bắt đầu phát triển mạch máu và kết nối với các tế bào da xung quanh. (1)
Hình ảnh sau khi ghép da
Dưới đây là hình ảnh minh họa trước và sau khi ghép da trị sẹo. Ghép da trị sẹo được thực hiện nhằm mục đích thay thế vùng da tổn thương do sẹo bằng một phần da khác khỏe mạnh. Điều này không chỉ giúp nâng cao tính thẩm mỹ mà còn giúp cải thiện cấu trúc và chức năng da.
Một số thành tựu ghép da trong y học
Ghép da là một trong những phương pháp điều trị tổn thương sâu hiệu quả. Dưới đây là một số thành tựu ghép da tại Việt Nam:
- Ngày 16/05/1965, Viện Quân y 103 đã thành công trong việc phủ da ếch lên diện bỏng sâu 10% cho một người phụ nữ.
- Bệnh viện Bỏng Quốc gia là một trong những cơ sở tiên phong trong việc nghiên cứu và sử dụng các loại da ếch tươi, da ếch đông khô tiệt trùng bằng tia Gamma hoặc sử dụng trung bì da heo tươi, da heo đông khô ở độ lạnh sâu để che phủ vùng khuyết da, nhằm điều trị vết bỏng.
- Gần đây, nhờ sự chuyển giao công nghệ từ Nga và Singapore, Bệnh viện Bỏng Quốc gia đã thành công trong việc áp dụng công nghệ nhân nuôi tế bào sợi - một công nghệ tiên tiến giúp cấy nguyên bào sợi vào các vùng da bị tổn thương, từ đó kích thích sự tái tạo mô da mới.
Phân loại cấy ghép da
Ghép da là kỹ thuật khá phức tạp, phân loại theo nhiều tiêu chí khác nhau. Dưới đây là một số phân loại ghép da phổ biến: (2)
Phân loại theo nguồn gốc da ghép:
- Ghép da tự thân (autograft): Phần da được ghép sẽ lấy từ chính cơ thể người bệnh. Loại ghép da này thường có tỷ lệ thành công cao hơn do tỷ lệ cơ thể đào thải thấp.
- Ghép da đồng loài (allograft): Phần da này được lấy từ người hiến tặng. Trước khi thực hiện ghép cần kiểm tra và xử lý cẩn thận để tránh trường hợp nhiễm trùng hoặc bị đào thải.
- Ghép da dị loài (xenograft): Da được lấy từ động vật. Loại ghép da này thường chỉ được áp dụng khi không tìm thấy nguồn da từ bản thân hoặc người hiến tặng.
Phân loại theo độ dày của da ghép
- Ghép da mỏng: Thường có độ dày một nửa bao gồm lớp biểu bì và một phần lớp hạ bì. Chúng mỏng hơn và được sử dụng trong điều trị các tổn thương da diện rộng và không ảnh hưởng đến khớp.
- Ghép da toàn độ dày: Bao gồm toàn bộ lớp biểu bì và hạ bì. Phương pháp này thường được sử dụng cho những vùng nhạy cảm liên quan đến khớp, vết thương nhỏ hơn và cần tính thẩm mỹ cao.
Trường hợp cần cấy ghép da
Ghép da thường được bác sĩ chỉ định cho các đối tượng sau: (3)
- Người bị bỏng
- Người bị nhiễm trùng
- Người phẫu thuật cắt bỏ da do ung thư
- Người bị loét tĩnh mạch, loét do tì đè hoặc do triệu chứng của đái tháo đường
- Người có vết thương hở chậm lành hoặc vết thương quá lớn
- Người cần loại bỏ sẹo…
Trước khi ghép da cần chuẩn bị gì?
Việc chuẩn bị kỹ trước khi thực hiện ghép da là rất quan trọng vì nó có thể ảnh hưởng trực tiếp tới hiệu quả điều trị và tính an toàn của ca phẫu thuật. Dưới đây là một số thông tin người bệnh cần nắm trước khi thực hiện ghép da:
- Chẩn đoán: Trước tiên bác sĩ cần thực hiện các biện pháp khám lâm sàng, cận lâm sàng để xác định mức độ nghiêm trọng của vùng da tổn thương cũng như xác định khả năng đáp ứng điều trị của người bệnh. Trong quá trình thăm khám, người bệnh cần thông báo với bác sĩ danh sách các thuốc đang dùng, thói quen sinh hoạt, chế độ dinh dưỡng…
- Tư vấn: Trường hợp được chỉ định ghép da, bác sĩ sẽ giải thích chi tiết mục đích, quy trình, lợi ích và rủi ro của ca phẫu thuật. Sau đó, người bệnh cần ký vào giấy xác nhận đồng ý thực hiện ca mổ.
- Lưu ý: Người bệnh có thể được bác sĩ yêu cầu ngừng sử dụng các thuốc có thể gây rối loạn đông máu. Nếu có hút thuốc hoặc uống rượu, người bệnh cũng cần ngừng để tránh ảnh hưởng đến chất lượng ca mổ.
- Ngày phẫu thuật: Vào ngày phẫu thuật, bác sĩ có thể kê một số đơn thuốc phù hợp. Đồng thời, hướng dẫn người bệnh thời điểm cần tạm ngưng việc ăn uống và chuẩn bị tinh thần cho cuộc phẫu thuật.
Các phương pháp ghép da
Dưới đây là các phương pháp cấy ghép da phổ biến cũng như các đặc điểm nổi bật:
1. Ghép da mỏng tự thân
- Nguyên tắc: Lấy da từ vùng da khỏe mạnh trên cơ thể, mảnh da gồm lớp biểu bì và một phần lớp hạ bì. Vị trí lấy da phổ biến bao gồm: đùi trước, đùi ngoài trên, mông…
- Ưu điểm: Phù hợp với vùng da bị tổn thương diện rộng, phục hồi tính liên tục của da, ngăn ngừa nhiễm khuẩn, bảo vệ tế bào dưới da.
- Nhược điểm: So với ghép da toàn bộ độ dày, ghép da mỏng dễ bị co cứng và hư hại; dễ bị thay đổi màu da; kết cấu da không được mịn màng; vị trí lấy da thường lâu lành hơn.
2. Ghép da toàn bộ độ dày
- Nguyên tắc: Lấy da từ vùng da khỏe mạnh, mảnh da gồm toàn bộ lớp biểu bì và hạ bì. Vị trí lấy da phổ biến bao gồm:
- Ưu điểm: Phù hợp với vùng da nhạy cảm hoặc cần tính thẩm mỹ cao, phục hồi tính liên tục của da, ngăn ngừa nhiễm khuẩn, bảo vệ tế bào dưới da. Khả năng thích nghi tốt, vết thương nhanh lành sau khi thực hiện.
- Nhược điểm: Cần có nền mạch máu tốt để tồn tại và phát triển.
Quy trình phẫu thuật ghép da như thế nào?
Dưới đây là thông tin tham khảo về quy trình phẫu thuật ghép da (tự thân):
- Bước 1: Người bệnh được gây mê toàn thân hoặc gây tê vùng.
- Bước 2: Bác sĩ tiến hành lấy da từ vùng khỏe mạnh và đặt lên vùng da bị tổn thương đã được xử lý trước đó.
- Bước 3: Tiến hành ghép da theo đúng kỹ thuật tùy vào mục đích điều trị.
- Bước 4: Đóng vết thương bằng cách khâu, dán hoặc bấm ghim.
- Bước 5: Băng vết thương cẩn thận.
Biến chứng sau phẫu thuật cấy ghép da
Tương tự hầu hết các phương pháp phẫu thuật khác, ghép da có thể gây ra một số biến chứng như:
- Dị ứng thuốc gây mê
- Rối loạn hô hấp
- Nhiễm trùng
- Máu hoặc mủ đọng lại dưới vùng da được ghép
- Tổn thương vị trí ghép
- Chảy máu
- Co rút, nhăn da
- Da đổi màu
- Mất cảm giác hoặc tăng nhạy cảm với cơn đau
- Đau mạn tính
- Hình thành mô sẹo xung quanh vị trí ghép
Cách chăm sóc vết thương sau phẫu thuật cấy ghép da
Để đảm bảo hiệu quả và mức độ an toàn sau khi thực hiện ghép da. Người bệnh cần lưu ý một số cách chăm sóc sau:
- Thay băng tại cơ sở y tế cho đến khi liền thương.
- Tránh va chạm hoặc tham gia các hoạt động có nguy cơ va chạm, tổn thương vùng da được ghép.
- Nếu bác sĩ yêu cầu thực hiện vật lý trị liệu, người bệnh cần tuân thủ kế hoạch tập luyện đầy đủ theo hướng dẫn của bác sĩ.
- Xây dựng chế độ dinh dưỡng cân bằng và đầy đủ dưỡng chất. Đồng thời, ưu tiên nhóm thực phẩm giàu protein như trứng, thịt, cá, sữa…
- Không hút thuốc, uống rượu bia và sử dụng các chất kích thích khác.
- Nghỉ ngơi đầy đủ, ngủ đủ giấc, tránh thức khuya.
- Chủ động theo dõi tình trạng sức khỏe và thông báo với bác sĩ nếu xuất hiện các vấn đề bất thường liên quan.
- Tái khám theo lịch hẹn của bác sĩ.
Ghép da sau bao lâu lành?
Thời gian lành vết ghép phụ thuộc rất nhiều vào cơ địa, vị trí tổn thương, độ sâu và rộng của vùng da bị tổn thương. Thông thường, thời gian lành vết thương mong muốn là 7 - 10 ngày. Tuy nhiên, mốc thời gian này có thể lâu hơn do một số yếu tố nhất định. Để biết chính xác thời gian lành lặn sau ghép da, người bệnh nên tham vấn trực tiếp bác sĩ chuyên khoa để được hướng dẫn thêm.
Trên đây là thông tin về kỹ thuật ghép da. Trên thực tế, việc ghép da chỉ nên thực hiện sau khi bác sĩ đưa ra chẩn đoán chính xác về vùng da bị tổn thương và khả năng đáp ứng liệu pháp của người bệnh. Do đó, khi gặp vấn đề bất thường về da, người bệnh nên đến trực tiếp các cơ sở y tế uy tín để thăm khám và tư vấn phương pháp điều trị phù hợp cho mỗi đối tượng.
