Bên cạnh “Ðêm nguyện cầu,” một ca khúc khác của Anh Bằng, cũng gây ấn tượng mạnh mẽ trong tôi, ngay khi tình cờ được nghe lần đầu.

Nhưng đó là ấn tượng khác. Ấn tượng về trách nhiệm, thái độ của con người đối với muôn loài. Với thiên nhiên. Một ca khúc, cho thấy tính nhân bản, hay tâm lượng lớn của nhạc sĩ Anh Bằng, mở tới những chân trời khác. Ca khúc “Người thợ săn và đàn chim nhỏ”:

Một người thợ săn âm thầm mang súng lang thang vào rừng.

Bầu trời bình minh muôn ngàn tia nắng sớm xuyên màn sương.

Một vài cụm mây như chùm hoa trắng bay trong trời xanh,

Rất xinh và rất xinh.

Kìa một bầy nai vươn sừng ngơ ngác phóng nhanh vào rừng.

Còn một bầy chim vô tình vẫn hót líu lo đùa chơi.

Nào ngờ thợ săn đang cầm cây súng bắn lên cành cây.

Chim chết chim lạc bầy.

Ngay hôm sau cũng nơi này

Chim đang kêu vang gọi bầy.

Nào ngờ bên gốc cây

Người thợ săn hôm trước

Núp thân sau lùm cây.

Chim yên tâm sống vô tình,

Yêu thương nhau trên đầu cành.

Ðạn vụt bay đến nhanh

Cả bầy chưa tung cánh

Xác rơi trên đất lành.

Rồi người thợ săn âm thầm mang súng mang chim trở về.

Lề đường bầy chim không thù không oán hót cho người nghe.

Rượu nồng thịt thơm bao người nâng chén no say đùa vui

Ðâu biết chim ngậm ngùi.

Như hầu hết những ca khúc đã được phổ biến, trong hơn nửa thế kỷ sáng tác của mình, ca khúc “Người thợ săn và đàn chim nhỏ” của nhạc sĩ Anh Bằng, là một chuyện kể thứ tự, lớp lang. Từ ca từ thứ nhất, tới ca từ cuối cùng, chấm dứt ca khúc, người ta không thấy một danh từ trừu tượng, hay một ngôn ngữ bác học nào. Thậm chí nó cũng không thấp thoáng ít, nhiều hình ảnh trừu tượng hay, những khơi gợi về một triết lý thâm sâu, bí hiểm! Nhưng không vì thế mà độ sâu, sức chấn động tự thân của ca khúc bị giảm sút cường độ ý nghĩa. Nếu không muốn nói là ngược lại.

Tôi không biết “Người thợ săn và đàn chim nhỏ” có được đám đông đón nhận, giống như họ từng đón nhận ca khúc “Ðêm nguyện cầu” hay không? Riêng tôi, mỗi lần nghe lại, tôi đều không tránh khỏi nghĩ ngợi.

Lý do, phiên khúc một, được tác giả mở ra một cảnh tượng thanh bình, như một hứa hẹn chan chứa an lạc, với:

“Bầu trời bình minh muôn ngàn tia nắng sớm xuyên màn sương.”

Cùng:

“Một vài cụm mây như chùm hoa trắng bay trong trời xanh…”

Làm nền cho sự xuất hiện, như một tuyệt phẩm hài hòa của Thượng Ðế, về nguồn sống của thiên nhiên, trước khi bước qua phiên khúc hai:

“Kìa một bầy nai vươn sừng ngơ ngác phóng nhanh vào rừng - Còn một bầy chim vô tình vẫn hót líu lo đùa chơi…”

Tương phản gay gắt với hình ảnh rình rập, lạnh lùng của người thợ săn: “…Ðang cầm cây súng bắn lên cành cây..”

Dẫn tới kết thúc đương nhiên: “Chim chết chim lạc bầy!”

Chỉ với hai phiên khúc khởi đầu, một kịch bản hai mặt của thiên đàng và địa ngục, đã được tác giả ghi lại, bất ngờ, thình lình, như bên này, bên kia của một cái chớp mắt!

Nhưng bi kịch không dừng ở đó. Thảm họa thường dành cho nó cái quyền lập lại. Cái quyền đi tới. Nới rộng… Như thể đó là nguyên nhân giải thích cho sự có mặt của chính nó. Vì:

Ngay hôm sau cũng nơi này

Chim đang kêu vang gọi bầy.

Nào ngờ bên gốc cây

Người thợ săn hôm trước

Núp thân sau lùm cây.

Trong khi:

Chim yên tâm sống vô tình,

Yêu thương nhau trên đầu cành.

Ðạn vụt bay đến nhanh

Cả bầy chưa tung cánh

Xác rơi trên đất lành…

Như thực tế đời sống của một xã hội chiến tranh mà, nạn nhân không phải là những chiến sĩ đối đầu với kẻ thù nơi trận tuyến. Ở đây, nạn nhân chính là dân lành. Là phụ nữ. Là trẻ thơ… Là tất cả những người chỉ có một mơ ước, một khát khao duy nhất:

Ðược sống yên lành trong yêu thương, đùm bọc…

Nhưng, bi kịch đã tìm tới họ. Thảm họa đã chọn họ để minh chứng sự có mặt bất nhân của nó. Dù cho những người dân lành kia, không có trong tay một khẩu súng! Không đeo bên hông một trái lựu đạn!…

Có những em bé chưa kịp lớn, những người trẻ chưa kịp sống như “cả bầy chưa tung cánh,” đã phải chịu cảnh “xác rơi trên đất lành!”

Theo một số nhà nghiên cứu về ảnh hưởng chiến tranh trong dòng tân nhạc miền Nam 20 năm thì, ca khúc “Người thợ săn và đàn chim nhỏ” của Anh Bằng, là một trong những ca khúc mang nhiều tính nhân bản nhất.

Ngoài ra, ca khúc này cũng không rơi vào một trong hai đối cực:

-Gián tiếp lên án chính thể miền Nam làm tay sai cho đế quốc Mỹ, qua những ca từ phản chiến.

-Nó cũng không trực tiếp tố cáo chủ trương xâm lăng miền Nam của chính quyền cộng sản miền Bắc, gồm luôn cả những vụ pháo kích tàn sát tập thể người dân miền Nam vô tội, qua những sáng tác chống cộng.

Mà, nó hiển lộ trọn vẹn tính nhân bản. Một trong những ưu điểm và, cũng là một khác biệt lớn, giữa hai dòng tân nhạc Nam, Bắc trong thời chiến.

Vẫn theo số nhà nghiên cứu vừa kể thì, ca khúc “Người thợ săn và đàn chim nhỏ” của nhạc sĩ Anh Bằng, còn thành công ở dạng chuyện kể đơn giản. Ca từ không cầu kỳ. Không hoa mỹ. Vì thế, khi ca khúc đến với người nghe, nó có thể ở lại được một cách tự nhiên, dài lâu với những ai yêu thích nó.

Dạng chuyện kể trong sáng tác của nhạc sĩ Anh Bằng, không chỉ riêng với “Người thợ săn và đàn chim nhỏ.” Nó còn phổ cập trong hầu hết những tình khúc nổi tiếng khác, của người nhạc sĩ đa năng, đa tài này. Nhất là thể loại tình khúc.

Tính tới hôm nay, sau hơn nửa thế kỷ sáng tác không ngơi nghỉ, với hàng ngàn ca khúc đã được viết ra, thể loại tình khúc Anh Bằng đã chiếm một phân lượng quan trọng trong toàn bộ sự nghiệp âm nhạc của ông.

Ở lãnh vực tình khúc, người ta có thể chia sáng tác của Anh Bằng thành hai loại.

Loại thứ nhất, những tình khúc với giai điệu cũng như ca từ đi ra từ chính ông. Chúng là những chân dung Anh Bằng toàn diện. Và, loại thứ hai, những tình khúc mang tên Anh Bằng, đi ra từ thơ của nhiều thi sĩ, thuộc nhiều thời kỳ thi ca khác nhau. Từ các thi sĩ thời tiền chiến, tới những tác giả tiêu biểu của hai mươi năm thi ca miền Nam và, luôn cả những nhà thơ hôm nay, ở hải ngoại.

Như số ít nhạc sĩ cùng thời với mình, Anh Bằng cho thấy ông không chỉ đem nhạc vào thơ như một hợp duyên mà, dường như giữa những nốt nhạc của ông và, dòng thơ của các thi sĩ, đã có một mối tương quan thịt, xương. Một tương quan hữu cơ giữa các hình ảnh, rung cảm vi tế của lời thơ và, đường truyền cao tốc là những giai điệu mang tên ông.

Một ưu điểm, theo thiển ý của tôi, không phải nhạc sĩ nào, khi tìm đến với thi ca, cũng dễ dàng có được.

Du Tử Lê

nguon: nguoiviet.com