Trọn bộ tác phẩm Nguyễn Trãi

Nguyễn Trãi (1380-1442) là một trong những nhân vật vĩ đại trong lịch sử văn hóa Việt Nam, nổi tiếng không chỉ với vai trò chính trị gia, quân sự gia, và ngoại giao gia mà còn là một nhà thơ xuất sắc.Ông có nhiều đóng góp quan trọng trong cuộc kháng chi...

Tuyển tập thơ Nguyễn Trãi bằng chữ Hán

Cùng điểm qua những bài thơ hay của Nguyễn Trãi viết bằng chữ Hán trong tập thơ Ức trai thi tập và một số bài thơ lẻ khác:

Ba tiêu

Tự bén hơi xuân tốt lại thêm, Đầy buồng lạ, màu thâu đêm. Tình thư một bức phong còn kín, Gió nơi đâu, gượng mở xem..Lời bình: Ba tiêu là bài thơ phản ánh vẻ đẹp của thiên nhiên và tâm trạng của tác giả qua hình ảnh ba mảnh trăng trên bầu trời. Nguyễn Trãi sử dụng hình ảnh thiên nhiên để thể hiện sự hòa quyện giữa con người và vũ trụ, đồng thời bộc lộ những cảm xúc sâu lắng về cuộc đời và số phận.Mỗi mảnh trăng không chỉ là một phần của bức tranh thiên nhiên mà còn gợi nhắc về những kỷ niệm và trải nghiệm cá nhân.

Côn Sơn ca

Côn Sơn hữu tuyền, Kỳ thanh lãnh lãnh nhiên, Ngô dĩ vi cầm huyền. Côn Sơn hữu thạch, Vũ tẩy đài phô bích, Ngô dĩ vi đan tịch. Nham trung hữu tùng, Vạn lí thuý đồng đồng, Ngô ư thị hồ yển tức kì trung. Lâm trung hữu trúc, Thiên mẫu ấn hàn lục, Ngô ư th...

Mộng sơn trung

Thanh Hư động lý trúc thiên can, Phi bộc phi phi lạc kính hàn. Tạc dạ nguyệt minh thiên tự thuỷ, Mộng kỵ hoàng hạc thượng tiên đàn.Tạm dịch:Trong động Thanh Hư có hàng nghìn cây trúc, Thác nước bay xuống như lớp kính lạnh. Đêm qua trăng sáng trời như nư...

Mộ xuân tức sự

Nhàn trung tận nhật bế thư trai, Môn ngoại toàn vô tục khách lai. Đỗ Vũ thanh trung xuân hướng lão, Nhất đình sơ vũ luyện hoa khai.Tạm dịch:Nhàn rỗi suốt ngày đóng cửa phòng sách, Ngoài cửa vắng khách tục đến. Trong tiếng đỗ vũ kêu ý chừng xuân đã mu...

Trại đầu xuân độ

Độ đầu xuân thảo lục như yên, Xuân vũ thiêm lai thuỷ phách thiên. Dã kính hoang lương hành khách thiểu, Cô chu trấn nhật các sa miên.Tạm dịch:Cỏ xuân ở đầu bến đò, xanh biếc như khói, Lại thêm mưa xuân nước tiếp ngang trời. Đường đồng nội vắng tanh, í...

Đề Lư thị gia phả

Tích khánh nguyên lai tự hữu ky (cơ), Súc hoành phát cự khả tiên tri. Thi thư tuấn trạch phương du viễn, Trung hiếu truyền gia huấn vĩnh di. Thuỷ mộc tất tòng nguyên bản thỉ, Hoàng kim hà dụng tử tôn di. Phần hương nhất độc công gia phổ, Túc túc linh nh...

Lam quan hoài cổ

Hành tận thiên sơn dữ vạn sơn, Sóc phong xuy khởi mãn Lam Quan. Quân vương tằng thử tư trung gián, Chướng hải dao quan thất mã hoàn.Tạm dịch:Đi mãi tận nghìn non vạn núi Ngọn núi bắc nổi lên khắp ải Lam Quan Vì vua thời ấy chẳng nghe lời can gián của kẻ trung Từng có cảnh con ngựa không người cưỡi trở về từ quan ải xa và vùng biển độc địa.Lời bình: Lam quan hoài cổ là bài thơ thể hiện sự tiếc nuối về quá khứ và những kỷ niệm gắn bó với Lam Quan, một vùng đất mà Nguyễn Trãi đã gắn bó trong một thời gian dài. Bài thơ phản ánh nỗi buồn và sự hoài niệm về những ngày xưa, khi mà cuộc sống còn đơn giản và thanh bình.Nguyễn Trãi bày tỏ sự luyến tiếc về thời gian trôi qua và sự thay đổi của cuộc đời.

Bạch Đằng hải khẩu

Sóc phong xung hải khí lăng lăng, Khinh khởi ngâm phàm quá Bạch Đằng. Ngạc đoạn kình khoa sơn khúc khúc, Qua trầm kích chiết ngạn tằng tằng. Quan hà bách nhị do thiên thiết, Hào kiệt công danh thử địa tằng. Vãng sự hồi đầu ta dĩ hĩ, Lâm lưu phủ ảnh ý ...

Bảo kính cảnh giới bài 43

Rồi hóng mát thuở ngày trường, Hoè lục đùn đùn tán rợp trương. Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ, Hồng liên trì đã tịn mùi hương. Lao xao chợ cá làng ngư phủ, Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương. Lẽ có Ngu cầm đàn một tiếng, Dân giàu đủ khắp đòi phương.Lời bình: Trong bài thơ, Nguyễn Trãi tiếp tục thể hiện quan điểm triết lý của mình về cuộc đời và những giá trị đạo đức. Bảo kính cảnh giới là một tập hợp các bài thơ chứa đựng những suy ngẫm sâu sắc về cuộc sống và sự tu thân, dưỡng tính.Bài thơ này đặc biệt nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giữ gìn đạo đức và trí tuệ trong cuộc sống, đồng thời cảnh báo về những cạm bẫy của thế gian.

Ngự chế tao ngộ thi phụng họa

Phảng phất quân thiên mộng kỷ hồi, Sơn trung kinh hỷ thuý hoa lai. Di châm thâm cảm tiên triều cựu, Định sách đa tâm tá trị tài. Tự hạnh nhàn thân khâu hác chí, Cảm ngôn vô địa khởi lâu đài. Hồ sơn tao ngộ thần du lạc, Vũ lộ xuân đàm nhuận liễu mai.Tạm dịch:Đã b...

Tặng Khổng, Nhan, Mạnh tam nhị tử tôn giáo thụ Thái Bình

Nhân sinh thập lự cửu thường quai, Thịnh thế thuỳ tri hữu khí tài. Pha lão tích tằng Đam Nhĩ khứ, Trường Canh diệc hướng Dạ Lang lai. Văn chương tự cổ đa vi luỵ, Thi tửu tòng kim thả phóng hoài. Hội đãi kim kê khai xá nhật, Ngũ vân thâm xứ đổ Bồng La...

Những bài thơ của Nguyễn Trãi bằng chữ Nôm

Bên cạnh thơ chữ Hán, Nguyễn Trãi có không ít tác phẩm thơ được viết bằng chữ Nôm. Dưới đây là một số tác phẩm tiêu biểu nhất bạn không thể bỏ qua:

Cúc

Người đua nhan sắc thuở xuân dương, Nghỉ chờ thu, cực lạ dường. Hoa nhẵn rằng đeo danh ẩn dật, Thức còn thông bạn khách văn chương. Tính thanh nào đoái bề ong bướm, Tiết muộn chẳng nài thuở tuyết sương. Dầu thấy xuân lan cùng lọn được, Ai ai đều có mấy mùi hương.Lời bình: “Cúc” miêu tả vẻ đẹp giản dị và thanh tao của hoa cúc. Nguyễn Trãi dùng hình ảnh hoa cúc để thể hiện sự yên bình và thanh thản trong tâm hồn, cũng như bày tỏ sự hòa quyện giữa con người và thiên nhiên. Bài thơ không chỉ ca ngợi vẻ đẹp của hoa cúc mà còn phản ánh triết lý sống của tác giả, với lòng quý trọng những giá trị đơn sơ và bền bỉ trong cuộc sống.

Tự thán

Chiếc thuyền lơ lửng bên sông, Biết đem tâm sự ngỏ cùng ai hay. Chắc chi thiên hạ đời nay, Mà đem non nước làm rầy chiêm bao. Đã buồn về trận mưa rào, Lại đau về nỗi ào ào gió đông. Mây trôi nước chảy xuôi dòng, Chiếc thuyền hờ hững bên sông một mình.Lời bình: Tự thán là bài thơ thể hiện nỗi lòng của Nguyễn Trãi về cuộc đời và số phận của chính mình. Trong bài thơ, tác giả tự phê phán và tự than về những hạn chế và thất bại cá nhân. Đây là một tác phẩm đầy cảm xúc, phản ánh sự tự vấn và suy tư sâu sắc về cuộc sống và con người, đồng thời cho thấy sự khiêm nhường và sự tự nhận thức của tác giả.

Răn sắc

Sắc là giặc, đam làm chi, Thuở trọng còn phòng có thuở suy. Trụ mất quốc gia vì Đát Kỷ, Ngô lìa thiên hạ bởi Tây Thi. Bại tan gia thất đời từng thấy, Tổn hại tinh thần sự ích chi. Phu phụ đạo thường chăng được chớ, Nối tông hoà phải một đôi khi.Lời bình: Bài thơ Răn sắc là tác phẩm có tính chất giáo huấn, trong đó Nguyễn Trãi nhắc nhở về sự phù du và tạm bợ của sắc đẹp. Ông khuyên rằng không nên quá chú trọng vào vẻ ngoài mà cần quan tâm đến phẩm hạnh và đạo đức.Bài thơ mang thông điệp rõ ràng về việc giữ gìn những giá trị bên trong và sự sống đúng đắn, phản ánh quan điểm của tác giả về đạo đức và nhân cách.

Cuối xuân

Tính từ gặp tiết lương thần, Thiếu một hai mà no chín tuần. Kiếp thiếu niên đi thương đến tuổi, Ốc dương hoà lại ngõ dừng chân. Vườn hoa khóc, tiếc mặt Phi tử, Trì cỏ tươi, nhưng lòng tiểu nhân. Cầm đuốc chơi đêm này khách nói, Tiếng chuông chưa đóng ắt còn xuân.Lời bình: Cuối xuân thể hiện cảm xúc của Nguyễn Trãi về sự kết thúc của mùa xuân. Bài thơ không chỉ mô tả cảnh sắc mùa xuân tàn mà còn chứa đựng những suy ngẫm về thời gian và sự thay đổi. Nguyễn Trãi bộc lộ sự tiếc nuối và cảm nhận sâu sắc về sự vô thường của thiên nhiên và cuộc đời, đồng thời thể hiện sự trân trọng những khoảnh khắc quý giá của cuộc sống.

Hoa xuân

Và tháng hạ thiên bóng nắng dài, Thu đông lạnh lẽo cả hoà hai. Đông phong từ hẹn tin xuân đến, Đầm ấm nào hoa chẳng tốt tươi.Lời bình: Hoa xuân ca ngợi vẻ đẹp của hoa trong mùa xuân, thể hiện sự vui tươi và sinh động của thiên nhiên vào thời điểm này. Nguyễn Trãi sử dụng hình ảnh hoa để phản ánh niềm vui và sự tươi mới của cuộc sống, đồng thời thể hiện sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên. Bài thơ mang đến cảm giác nhẹ nhàng và lạc quan, làm nổi bật vẻ đẹp của mùa xuân.

Cảnh hè

Vì ai cho cái đỗ quyên kêu, Tay ngọc dùng dằng chỉ biếng thêu. Lại có hoè hoa chen bóng lục, Thức xuân một điểm não lòng nhau.Lời bình: Trong bài thơ Cảnh hè, Nguyễn Trãi mô tả vẻ đẹp và cảm giác của mùa hè với những đặc trưng riêng. Bài thơ không chỉ phản ánh cảnh sắc mùa hè mà còn thể hiện cảm xúc và tâm trạng của tác giả đối với mùa này.Hình ảnh thiên nhiên trong mùa hè được miêu tả rõ nét, làm nổi bật sự sống động và sức mạnh của cuộc sống trong thời gian này.

Trăng thu

Đông đã muộn lại sang xuân, Xuân muộn thì hè lại đổi lần. Tính kể tư mùa có nguyệt, Thu âu là nhẫn một hai phần.Lời bình: Trăng thu là bài thơ ca ngợi vẻ đẹp của trăng thu, một chủ đề quen thuộc trong văn học cổ điển. Nguyễn Trãi mô tả vẻ đẹp của trăng thu với sự thanh tĩnh và huyền bí, đồng thời thể hiện cảm xúc của mình đối với cảnh vật. Bài thơ mang đến một cảm giác nhẹ nhàng và sâu lắng, phản ánh tâm trạng hòa quyện với vẻ đẹp của thiên nhiên.

Thơ mai

Giữa mùa đông, lỗi thức xuân, Nam chi nở cực thanh tân. Trên cây khác ngỡ hồn Cô Dịch, Đáy nước ngờ là mặt Thái Chân. Càng thuở già, càng cốt cách, Một phen giá, một tinh thần. Người cười rằng kém tài lương đống, Thửa việc điều canh bội mấy phần.Lời bình: Thơ mai miêu tả vẻ đẹp của hoa mai, một hình ảnh thường xuất hiện trong văn học truyền thống. Nguyễn Trãi sử dụng hoa mai để thể hiện sự thanh cao và bền bỉ, đồng thời bày tỏ những cảm xúc về sự bình yên và hòa hợp với thiên nhiên. Bài thơ không chỉ ca ngợi vẻ đẹp của hoa mà còn phản ánh triết lý sống của tác giả.

Lời mở đầu

Đặt quyển sách, vắt tay nằm nghĩ, Hễ làm người dạy kỹ thì nên, Phấn son cũng phải bút nghiên, Cũng nhân tâm ấy há thiên lý nào.Lời bình: Lời mở đầu là một phần giới thiệu cho một tập thơ lớn của Nguyễn Trãi. Trong bài thơ, tác giả thể hiện mục đích và ý nghĩa của tác phẩm, đồng thời bày tỏ sự kỳ vọng của mình về việc truyền đạt những ý tưởng và cảm xúc qua thơ ca.Bài thơ mang tính chất mở đầu và giới thiệu, đồng thời tạo dựng nền tảng cho các tác phẩm tiếp theo.

Dạy vợ con

5. Nhân thong thả lựa vần quốc ngữ, Làm bài ca dạy vợ nhủ con: Lời ăn nết ở cho khôn, Chớ nên đa quá, đa ngôn chút nào! Ăn mặc chớ mỹ miều chải chuốt, 10. Hình dung đừng ve vuốt ngắm trông, Một vừa hai phải thì xong, Giọt dài giọt ngắn cũng không ra gì...

Dạy con trai

Nhắn bảo phô bay đạo cái con, Nghe lượm lấy, lọ chi đòn. Xa hoa lơ lãng nhiều hay hết, Hà tiện đâu đang ít hãy còn. Áo mặc miễn là cho cật ấm, Cơm ăn chẳng lọ kén mùi ngon. Xưa đã có câu truyền bảo: Làm biếng hay ăn lở non.Lời bình: Dạy con trai tiếp tục chủ đề giáo huấn của Nguyễn Trãi, nhưng tập trung vào việc dạy bảo con trai. Bài thơ cung cấp những lời khuyên về cách cư xử và phẩm hạnh, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc rèn luyện đức tính và trí tuệ.Nguyễn Trãi thể hiện sự quan tâm sâu sắc đến việc hình thành nhân cách và đạo đức cho con cái, phản ánh giá trị của giáo dục trong xã hội phong kiến.

Thủ vĩ ngâm

Góc thành Nam, lều một gian, No nước uống, thiếu cơm ăn. Con đòi trốn, dường ai quyến, Bà ngựa gầy, thiếu kẻ chăn. Ao bởi hẹp hòi khôn thả cá, Nhà quen thú thứa ngại nuôi vằn. Triều quan chẳng phải, ẩn chẳng phải, Góc thành Nam, lều một gian.Lời bình: Thủ vĩ ngâm thể hiện sự yêu thích của Nguyễn Trãi đối với âm nhạc và cây đàn. Bài thơ miêu tả những cảm xúc và suy nghĩ của tác giả khi chơi đàn, đồng thời thể hiện sự kết hợp giữa nghệ thuật và tâm trạng.Tác giả đã sử dụng hình ảnh cây đàn để bày tỏ niềm vui và sự thư giãn trong cuộc sống, đồng thời phản ánh sự nhạy cảm và tinh tế của bản thân.

Thuật hứng bài 24

Công danh đã được hợp về nhàn, Lành dữ âu chi thế ngợi khen. Ao cạn vớt bèo cấy muống, Trì thanh phát cỏ ương sen. Kho thu phong nguyệt đầy qua nóc, Thuyền chở yên hà nặng vạy then. Bui có một lòng trung liễn hiếu, Mài chăng khuyết, nhuộm chăng đen.Lời bình: Thuật hứng bài 24 là tác phẩm thuộc tập thơ Thuật hứng của Nguyễn Trãi, nơi tác giả bày tỏ những cảm xúc và suy ngẫm của mình về cuộc sống và thiên nhiên. Trong bài thơ này, Nguyễn Trãi chia sẻ những cảm nhận sâu sắc về vẻ đẹp của cảnh vật và tâm trạng của con người.Bài thơ thể hiện sự hòa quyện giữa cảm xúc cá nhân và thiên nhiên, đồng thời bộc lộ triết lý sống của tác giả.

Ghẹo cô hàng chiếu

Ả ở đâu ta bán chiếu gon, Chẳng hay chiếu ấy hết hay còn? Xuân thu phỏng độ chừng bao tuổi, Đã có chồng chưa, được mấy con?Lời bình: Ghẹo cô hàng chiếu mang tính chất vui nhộn và dí dỏm, trong đó Nguyễn Trãi sử dụng hình ảnh một cô gái bán chiếu để thể hiện sự hài hước và tinh tế của mình. Bài thơ không chỉ phản ánh sự khéo léo trong việc sử dụng ngôn từ mà còn bày tỏ sự quan sát tinh tế về cuộc sống thường nhật.Nguyễn Trãi thể hiện khả năng quan sát và miêu tả sắc sảo, đồng thời tạo ra một tác phẩm vừa vui nhộn vừa mang tính chất xã hội.

Các tác phẩm tiêu biểu của Nguyễn Trãi khác

Những bài thơ của Nguyễn Trãi hay và được lưu truyền muôn đời là việc không phải bàn cãi. Vậy những tác phẩm văn xuôi chính luận khác của ông thì sao? Cùng theo dõi 3 tác phẩm văn chính luận, sách lịch sử và địa lý mà Nguyễn Trãi để lại cho thế hệ sau để hiểu rõ hơn:

Dư địa chỉ

Lời bình: Dư địa chí của Nguyễn Trãi là một tác phẩm quan trọng trong lĩnh vực địa lý của Việt Nam thời kỳ phong kiến. Được viết trong thế kỷ XV, tác phẩm này không chỉ ghi chép về các đặc điểm địa lý, phong tục tập quán của các vùng đất mà còn phản ánh sự hiểu biết sâu rộng của tác giả về đất nước.Nguyễn Trãi đã mô tả một cách chi tiết các vùng miền, cảnh quan, và tài nguyên thiên nhiên, đồng thời thể hiện sự quan tâm đến sự phát triển và quản lý tài nguyên của đất nước. “Dư địa chí” không chỉ có giá trị thực tiễn mà còn góp phần xây dựng cơ sở cho nền văn học địa lý của Việt Nam.

Lam Sơn thực lực

Lời bình: Lam Sơn thực lục là một tác phẩm lịch sử quan trọng ghi lại những sự kiện và chiến công trong cuộc kháng chiến chống quân Minh của nghĩa quân Lam Sơn dưới sự lãnh đạo của Lê Lợi. Nguyễn Trãi, với vai trò là một nhà chính trị và quân sự xuất sắc, đã viết tác phẩm này để ghi nhớ những chiến thắng và những khó khăn của cuộc kháng chiến.Tác phẩm không chỉ cung cấp một cái nhìn chi tiết về các chiến dịch quân sự mà còn thể hiện lòng yêu nước và tinh thần kiên cường của nhân dân Việt Nam. “Lam Sơn thực lục” là một tài liệu quý giá cho nghiên cứu lịch sử và là nguồn cảm hứng cho thế hệ sau.

Bình Ngô Đại Cáo

Bình Ngô đại cáo Đại thiên hành hoá hoàng thượng nhược viết:Cái văn: Nhân nghĩa chi cử, yếu tại an dân, Điếu phạt chi sư, mạc tiên khử bạo. Duy, ngã Đại Việt chi quốc, Thực vi văn hiến chi bang. Sơn xuyên chi phong vực ký thù, Nam bắc chi phong tục diệc ...

Lời kết

Tác phẩm Nguyễn Trãi bao gồm nhiều thể loại, trong đó thơ ca và văn chính luận được yêu thích nhất. Dù đã đi xa nhưng ông để lại cho nền văn học Việt Nam một kho tàng tác phẩm đồ sộ. Các tác phẩm này vẫn giữ nguyên giá trị cho đến tận ngày nay.